Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft op 26 mei het rapport ‘Kansrijk landbouw- en voedselbeleid’ gepubliceerd. Hierin worden de meest kansrijke beleidskeuzes besproken. De werkwijze is niet gebruikelijk maar zeker interessant: vanuit verschillende levenshoudingen/overtuigingen is gekeken naar een hele serie beleidskeuzes. Vervolgens zijn de meest kansrijke er uitgelicht en getoetst op haalbaarheid. Al met al is het geen eenvoudige kost geworden. We proberen het hier samen te vatten.

 Perspectieven en thema’s

Het PBL gaat uit van vier perspectieven op de samenleving waar het landbouw en voedsel betreft: de bestendigende samenleving, de georganiseerde samenleving, de ondernemende samenleving en de wederkerige samenleving. Verschillende politieke partijen kijken meer of minder vanuit één perspectief, nl. dat wat overeenkomt met hun overtuigingen. Door nu beleidskeuzes toe te lichten probeert het PBL een bijdrage te leveren aan met name de verkiezingsprogramma’s voor de verkiezingen in maart 2021.

Er zijn 27 beleidsmaatregelen gekozen welke zijn ingedeeld op de thema’s 1. gezond en duurzaam voedsel, 2. het sluiten van kringlopen, 3. landbouw en natuur in balans en 4. een duurzaam verdienvermogen van de landbouw. Er is ook gekeken bij welk perspectief de beleidsmaatregel past. Toevallig zijn er vier thema’s en vier perspectieven, dat maakt het rapport niet leesbaarder hoewel de auteurs met veel nuttige schema’s wel hun best hebben gedaan de lezer het overzicht te laten houden.

Meest kansrijk

De beoordeling welke van de 27 beleidsmaatregelen het meest kansrijk zijn hangt sterk af vanuit welk perspectief je kijkt. Wat blijkt: er zijn geen simpele oplossingen, of zoals het PBL het noemt, geen ‘laaghangend fruit’. Iedereen kan er uit halen wat bij hem/haar past. Voor de 27 beleidsmaatregelen is bekeken of ze effectief zijn (werkt het), uitvoerbaar (kan het) en juridisch kloppen (mag het). De verdienste van dit rapport is dat wel redelijk objectief is gekeken naar deze zaken, hoewel wordt aangegeven dat ook daarin politieke keuzes een rol spelen bij de beoordeling. Om een voorbeeld te geven: in het thema ‘landbouw en natuur’ wordt de verschuiving van GLB geld van pijler 1 (directe inkomenssteun) naar pijler 2 (omgeving) als effectief beoordeeld. Echter, in het thema ‘verdienvermogen’ wordt juist gesteld dat behoud van de directe inkomenstoeslagen effectief is in de risicovermindering voor de boeren.

NAV oordeel

De NAV vindt het positief, dat het rapport heel duidelijk laat zien, dat veel zaken verschillend uitwerken op verschillende doelen of thema’s. Het is daarmee dus een politieke keuze welk doel voorrang krijgt. Ook wordt goed duidelijk dat zaken onderling sterk samenhangen: de beleidsmaatregel om de totale hoeveelheid gewasbeschermingsmiddelen per teelt te beperken zou samen moeten gaan met de beleidsmaatregel om nieuwe veredelingstechnieken toe te laten. En wat ons ook verheugt: ook in dit rapport, net als in het rapport van de Taskforce Verdienvermogen Kringlooplandbouw, wordt gesteld dat de huidige vrijhandelsverdragen verduurzaming in de weg staan! Natuurlijk is ook op te merken dat de lijst van beleidsmaatregelen niet compleet is. Zo zijn beleidsmaatregelen die oneerlijke handelspraktijken terugdringen of verkoop onder kostprijs verbieden niet meegenomen.

Wij hopen dat vooral beklijft bij politici en beleidsmakers dat zaken onderling samenhangen, dat er integraal beleid nodig is, dat er veel juridische belemmeringen zijn, dat maatregelen nooit alle doelen tegelijk dienen, dat belonen beter werkt dan bestraffen en dat vrijhandelsverdragen een grote rol spelen. En dat zijn nu juist de punten die ook in de NAV toekomstvisie naar voren komen.

Het rapport is te vinden op www.pbl.nl.