Op 19 februari heeft de nieuwe Eurocommissaris voor landbouw Hansen de EU-visie op landbouw en voedsel gepubliceerd. De NAV heeft gereageerd met een persbeircht (2025-02-19 PERSBERICHT NAV positief over landbouwvisie Hansen). We geven u in dit artikel een algemeen overzicht. Binnenkort gaan we dieper in op wat dit kan gaan betekenen voor het toekomstige GLB.

Voedselproductie essentieel

Het stuk begint met een aantal punten die de laatste jaren weinig belicht werden en onderbouwd door diverse rapporten. Zo wordt gesteld dat voedsel een cruciale sector is. Uit onderzoek blijkt dat 94% van de EU-burgers een stabiele Europese voedselvoorziening belangrijk vindt. Ook wordt vermeld dat in de EU 30 miljoen mensen in de agro-voedsel sector werken en dat de sector goed is voor 70 miljard handelsoverschot in 2023. Op het gebied van eiwitgewassen en oliezaden is de EU wel nog erg afhankelijk van import.

Landbouw wordt gezien als de drijvende economische kracht in landelijk gebied. Boeren worden erkend als deel van de oplossing van problemen en als innovatieve ondernemers. De inleiding wordt besloten met de waarschuwing dat we onze voedselproductie niet voor lief moeten nemen, omdat maar 12% van de boeren jonger is dan 40 en de inkomens achterblijven bij de rest van de maatschappij. Hansen stelt dat het tijd wordt om de vitale rol van boeren in ons leven te erkennen en de landbouw nieuwe impulsen te geven, zodat boeren een goed inkomen hebben, kunnen innoveren en burgers van goed voedsel kunnen blijven voorzien, nu en in 2040. Een en ander moet bereikt worden met een nieuwe manier van werken, namelijk door het bouwen aan vertrouwen en in dialoog met de sector.

Vier pijlers

De uitwerking kent vier pijlers: een aantrekkelijke en voorspelbare agro-voedselsector waarin inkomens boeren in staat stellen in voorspoed te leven; een competitieve en robuuste sector in het licht van toenemende wereldconcurrentie en geopolitieke schokken; een toekomstbestendige sector die opereert binnen planetaire grenzen en een sector die voedsel waardeert, met eerlijke arbeids- en leefomstandigheden en die welvarende plattelandsgebieden bevordert. Per pijler wordt aangegeven hoe de doelen kunnen worden bereikt.

Een aantrekkelijke sector moet worden bereikt door een beter inkomen uit de markt mogelijk te maken door het functioneren van de keten te verbeteren. De landbouwsubsidies moeten eerlijk en doelmatig zijn. Boeren moeten worden ondersteund bij het vinden van nieuwe bronnen van inkomsten, ecosysteemdiensten moeten worden betaald, nieuwe generaties moeten worden aangemoedigd en het ondernemerschap moet worden ondersteund. Dat wil men bereiken met een simpeler GLB, evaluatie en verbetering van de wet Oneerlijke Handelspraktijken met aandacht voor een verbod op inkoop onder kostprijs en het opstellen van een strategie voor generatievernieuwing. Ook wil men naast ‘koolstof credits’ ‘natuur credits’ instellen en er komt een bio-economie strategie.

De competitieve en robuuste sector moet worden bereikt door internationale relaties, diversificatie van handelsrelaties, nieuwe exportkansen te creëren en minder afhankelijkheid van met name eiwitten en kunstmest. Er moet voor de sector een effectief risico- en crisismanagement plan komen. Ook komen er later dit jaar een European Climate Adaptation Plan.

Goed nieuws is dat Hansen aandacht besteedt aan het ongelijke speelveld met import van buiten de EU. Hij wil dat de eisen aan de productie van importproducten hetzelfde worden als voor EU-producten, met name wat betreft gewasbescherming en dierenwelzijn.

Toekomstbestendig

De derde pijler van toekomstbestendigheid houdt wat Hansen betreft in dat de landbouw binnen planetaire grenzen opereert. De klimaat-, milieu- en biodiversiteitdoelen blijven in stand, maar boeren moeten worden gezien als oplossing van problemen en niet als de oorzaak. Hansen ziet geheel terecht ook een rol voor de hele keten inclusief de consument, die mag vertrouwen op voldoende en gezond voedsel, maar wel geproduceerd tegen een eerlijke en redelijke prijs voor de boer.

Hansen stuurt aan op een EU-breed systeem van certificering. Hij heeft oog voor de kleiner wordende gereedschapskist wat betreft gewasbescherming en pleit er voor om geen toelatingen te laten vervallen van middelen waar geen alternatief voor is. Tegelijkertijd wil hij dat alternatieve, laag-risico middelen sneller worden toegelaten en tijdens het toelatingsproces al mogen worden gebruikt. Hij wil ook voortmaken met toelating van nieuwe veredelingstechnieken.

De waardering voor voedsel en voedselproductie wil Hansen bewerkstelligen door een jaarlijkse dialoog over voedsel tussen alle partijen van de keten om problemen te herkennen en op te lossen. Voedselverspilling moet worden tegengegaan. De arbeidsomstandigheden in de landbouw en verwerkende industrie moeten goed zijn.

Hansen wil het een en ander bereiken door later dit jaar verschillende strategieën te publiceren voor nadere invulling. Hij wil deze opstellen in nauwe dialoog met de sector, via de nieuwe Europese Raad voor Landbouw en Voedsel (EBAF). De landbouw- en voedselvisie moet leidend worden in het beleid van deze Europese Commissie.

Reactie NAV

De NAV heeft met instemming kennis genomen van deze landbouwvisie. Wij zien in het hele document erkenning van het belang van behoud van voedselproductie en aandacht voor het gemiddeld 60% lagere inkomen van boeren in vergelijking met de rest van de maatschappij. De oplossingen voor de inkomensproblematiek zijn wat de NAV betreft een goede aanzet maar niet voldoende (zie p.2). We zien met name een spanningsveld tussen de plannen voor de vrije markt en de goede intenties ten aanzien van het boereninkomen, gezond voedsel en gelijk speelveld.

Veel van de praktische oplossingen die worden genoemd komen voor een groot deel overeen met de speerpunten van de NAV. Belangrijkste is wel dat Hansen een verbod wil op import van producten die behandeld zijn met gewasbeschermingsmiddelen die in de EU verboden zijn. De NAV pleit al jaren voor zo’n gelijk speelveld dus wij zijn zeer verheugd dat dit nu echt beleidsvoornemen is! Een ander belangrijk punt is het plan om te verhinderen dat gewasbeschermingsmiddelen worden verboden zolang er geen alternatieven zijn, om te voorkomen dat hele teelten verdwijnen. Dit is precies wat wij ook in een brief aan minister Wiersma recent hebben voorgesteld.

De NAV steunt ook dat de landbouw zoveel mogelijk binnen ecologische grenzen moet werken, maar dat voedselproductie altijd wel enige impact zal hebben. Hansen ziet de landbouw als deel van de oplossing en niet als deel van het probleem. Mede daarom wil hij ook actieve ondersteuning van jonge boeren en ruimte voor soepele bedrijfsovername, naast ketenbrede ondersteuning. Alleen daarmee blijft Europa’s voedselvoorziening in stand.

Al met al ademt dit stuk een toon van samenwerking om de landbouwsector toekomstbestendig te maken en daarmee de voedselproductie veilig te stellen, bínnen ecologische grenzen, met enthousiaste boeren die worden gewaardeerd. Dit is een grote omslag ten opzichte van de Green Deal, waar de vergroening vooral ten koste van de landbouw van bovenaf werd opgelegd. Niet alle plannen zijn al heel concreet, maar de NAV is zeer positief over de grote lijnen en de toon van dit document. We kijken met belangstelling verdere uitwerking tegemoet.