De ‘hoge’ graanprijs wordt door meelindustrie, supermarkten en bakkers ten onrechte aangegrepen om de prijzen van brood flink te verhogen. ‘Dat is misbruik maken van de graanprijsstijging’, stelt de voorzitter van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV), Hanny van Beek-van Geel. ‘De graanprijsstijging van de afgelopen anderhalf jaar rechtvaardigt een broodprijsstijging van ongeveer tien cent maar niet van twee keer, in 2006 en nu in 2007, tientallen eurocenten.’ De NAV-voorzitter wijst erop dat medio 2006 de bakkerijwereld ook al handig gebruik heeft gemaakt van de hogere graanprijs.

De prijs die de Nederlandse graanteler voor een kilo tarwe ontvangt is in de afgelopen anderhalf jaar verdubbeld. Waar de teler de afgelopen twintig jaar genoegen moest nemen met ongeveer € 0,10, ontvangt hij nu ruim € 0,20 per kilo. Deze prijsstijging is enerzijds spectaculair, maar anderzijds heel realistisch aangezien de teler na twintig jaar eindelijk weer eens een kostendekkende prijs ontvangt. NAV-voorzitter Hanny van Beek-van Geel: In 1983 was de tarweprijs € 0,24, maar de prijs is in de periode daarna bewust door de Europese Commissie naar beneden gebracht, tot € 0,10. Die prijsafbraak van graan door de EU heeft de akkerbouw aan de rand van de afgrond gebracht.’ 

Nu 18 cent tarwe in brood

Voor een brood van 750 gram is ongeveer 680 gram tarwemeel nodig. Dat is 850 gram ruwe tarwe. ‘Vergeleken met anderhalf jaar geleden zit er nu dus achttien in plaats van negen cent tarwe in een brood’, weet Van Beek-van Geel. ‘Toen medio 2006 de graanprijs voor het eerst hoger was, was dit voor de broodindustrie aanleiding om de prijs te verhogen met ruim tien cent, terwijl toen op grond van de hogere graanprijs vier of vijf cent per brood gerechtvaardigd was.’ De NAV-voorzitter wijst erop dat toen twintig jaar geleden de tarweprijs bijna halveerde dit niet in de meel- en broodprijs is doorberekend aan de consument. De NAV-voorzitter stoort bijzonder zich aan de houding van de bakkerswereld, vooral aan bakkersadviseurs BEKO-advies. ‘Deze adviseert de bakkers om toekomstige energieprijsstijgingen en toekomstige loonkostenstijgingen nu door te berekenen in de broodprijs omdat prijsverhogingen nu goed zijn uit te leggen. Beko Advies suggereert dat een brood van € 1,75 nu 17 eurocent in prijs omhoog gaat en de Nederlandse Brood en Banketbakkers Ondernemers adviseert een broodprijsstijging van 10 tot 20%. Ik noem dat misbruik maken van de hogere graanprijs over de rug van akkerbouwers.’ 

Meer graan gevraagd

Eigenlijk is de prijs van granen, de verzamelnaam van gewassen als tarwe, gerst, maïs en rogge, sinds 2006 aan het stijgen. In de zomer van 2006 zijn in de EU en Australië de oogsten mislukt door de droogte. De voorraden zijn toen flink geslonken. Ondertussen neemt de vraag naar graan juist enorm toe, de vraag groeit harder dan het aanbod. In opkomende economieën zoals India en China gaat men meer vlees eten. Voor de productie van een kilo vlees is vier kilo graan nodig. Daarnaast groeit de vraag naar graan voor productie van bioethanol als brandstof voor auto’s.

De hogere prijs voor granen werkt door in de veehouderij. Het veevoer bestaat voor een groot deel uit plantaardige eiwitten. De kostprijs van een stukje vlees wordt dus hoger. Als veehouders deze kostenstijging kunnen doorberekenen, zal het vlees duurder worden.

 Graan is spil

Volgens Van Beek-van Geel is een kostendekkende graanprijs essentieel voor akkerbouwers. ‘De graanprijs vormt de spil in de prijsvorming van alle akkerbouwgewassen. De afgelopen twintig jaar is de akkerbouwsector aan de rand van de afgrond geraakt. Het aantal akkerbouwers is gehalveerd en de sector is door menigeen afgeschilderd als onrendabele bedrijfstak. Eindelijk zien we weer licht aan het eind van de tunnel en ontvangen we weer een kostendekkende prijs. Voor ons als akkerbouwers is het moeilijk te verteren dat speculanten, handelaren, supermarkten en bakkers nu misbruik maken van de graanprijsstijging.’ 

Paraplu meenemen

Overigens verwacht de NAV-voorzitter niet dat de hogere graanprijs een langdurig karakter heeft. ‘De geschiedenis heeft ons geleerd dat zonder overheidsregulering de lange periodes met te lage prijzen worden afgewisseld met korte prijspieken bij opeenvolgende kleine oogsten en als de graanschuur leeg raakt.’ Voor Van Beek-van Geel zijn de hoge graanprijzen geen reden om te pleiten voor verdere liberalisering van de wereldmarkt voor landbouwproducten. ‘Het is kortzichtig om bij mooi weer de paraplu weg te doen. De instabiliteit van landbouw- en dus voedselprijzen is in het nabije verleden in alle beschaafde landen ongewenst gevonden en dus wordt er overal landbouwbeleid gevoerd. Regulering van landbouwmarkten is meer in het belang van boeren, consumenten, milieu en ontwikkelingslanden dan liberalisering met ongebreidelde groei ten koste van het milieu en het dumpen van producten tegen afbraakprijzen op de wereldmarkt en speculatie.’

NAV, 29 augustus 2007