Het oorspronkelijke plan van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond ‘Genoeg is Beter’ was gebaseerd op de opvatting dat de graanprijs de spil is voor de prijzen van alle akkerbouwproducten. Een kostendekkende graanprijs is dan voldoende bescherming van het inkomen in de akkerbouw. Voor een verliesgevende teelt is graan immers altijd een alternatief.

NAV-bestuurslid Joop de Koeijer herinnert zich nog levendig, dat LNV-ambtenaren de spilfunctie van graan indertijd niet wilden aannemen,toen een NAV-delegatie op het Ministerie was. ‘We zouden het nu een stuk makkelijker hebben: hogere prijzen voor graszaad, industriegroenten en noem maar op als gevolg van de hogere graanprijs’, weet Joop zeker. Maar de invloed van de graanprijs strekt verder. Zo verschijnen er in de gewone pers nu berichten, dat ook kippenvlees en karbonaadjes duurder worden door de hogere graanprijs.
 
Vee grootste consument
Het vee is de belangrijkste consument van graan. Zo’n 60% van het Europese graan heeft als bestemming veevoer. De geschiedenis heeft geleerd hoe bepalend deze afzet is. Het Europese graanbeleid is in de jaren tachtig van de vorige eeuw ‘opgeblazen’ door de invoer van graanvervangers. Tapioca en, nog belangrijker, maisglutenvoermeel uit de VS kwam zonder importheffing de EU binnen. Die veevoergrondstoffen waren goedkoper dan het Europese graan en veroorzaakten zo het ontstaan van een EU-graanoverschot. Intussen profiteerde de niet-grondgebonden veehouderij rond zeehavens van dit zogenaamde ‘Gat van Rotterdam’.
 
Heffingvrije eiwitinvoer
‘Zwakke’ landen als Thailand en Indonesië kregen ter bescherming van de Europese graanmarkt invoerquota opgelegd. Maar om handelspolitieke redenen bleef de invoer van maisglutenvoermeel uit de VS ongemoeid. Met het GATT-akkoord van 1993 werd deze situatie bestendigd. En om het probleem van gesubsidieerde exporten te ondervangen, besloot de Europese Commissie de graanprijs in een aantal stappen te halveren. Dat leidde, in combinatie met heffingvrije invoer van plantaardig eiwit (soja!), tot een sterke groei van de niet-grondgebonden veehouderij. Het liet de akkerbouw achter met het imago ‘aan de subsidietrog’, vanwege het geld dat sindsdien aan hectaretoeslagen betaald wordt. In de intensieve veehouderij zelf heeft de opvatting dat ze voor een vrije markt produceert, altijd gedomineerd.
Toch is de afzet van varkens- en kippenvlees naar buiten de EU wel gekwalificeerd als verkapte dumping. Het vlees is immers geproduceerd op basis van voer dat ver onder de eigenlijke kostprijs is aangekocht. Nu pleit de varkenssector voor een particuliere opslagregeling en horen we vertegenwoordigers van de varkenshouderij pleiten voor het met exportrestitutie verkopen van die voorraad aan derde landen: dat is zuivere, onverkapte dumping.
 
Lekkere opkikker
De huidige graanprijs is vooral een gevolg van slechte oogsten, zoals nu onder andere weer door droogte in Australië. Dat leidt tot een lekkere opkikker van het moreel in de akkerbouw en hopelijk tot een gezond besef bij onze afnemers van wat het is om ons de kostprijs te moeten betalen. Maar dat betekent tegelijk dat bij normale groeiomstandigheden en alle stimulansen die er nu zijn om het areaal en productie uit te breiden, er het effect kan zijn dat er weer een periode van lage prijzen aan kan breken. En voor zulke periodes is er ooit landbouwbeleid bedacht. Het gevaar is dat nu in de waan van de dag, gedacht wordt dat we wel zonder kunnen. Het op nul zetten van de braak en het recente voornemen om ook de importheffing voor graan tijdelijk af te schaffen, lijken verdere stappen op weg naar volledige afschaffing van marktregulering.
 
Goedkoop vlees
De lopende WTO-onderhandelingen kunnen zeer wel leiden tot een verdere verslechtering voor de hele Europese landbouw. Een vermindering van de mogelijkheden om ons te beschermen tegen goedkope invoer middels heffingen raakt toch ook de niet-grondgebonden veehouderij? Is de op termijn dreigende invoer van goedkoop vlees uit Thailand en Brazilië voor de intensieve veehouderij niet even ongewenst als de vrije invoer van graanvervangers voor de akkerbouw was en de importheffingvrije invoer van graan dreigt te worden?
 

NAV, 8 oktober 2007