De NMa werkt machtsongelijkheid in de hand. Dat stelt de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) naar aanleiding van onderzoek naar de mogelijkheden van krachtenbundeling van aardappeltelers. Hoewel de huidige kartelregels wel mogelijkheden bieden, vindt de NAV toch dat de kartelwetgeving aangepast moet worden. Ook de Tweede Kamer stoort zich aan de marktmacht van de grote jongens.

Op verzoek van de NAV onderzocht Ecorys Research and Consulting de mogelijkheden die de kartelregels bieden voor krachtenbundeling van aardappeltelers. Er zijn mogelijkheden maar de kartelregels zijn zo stringent dat het voor kleine ondernemers moeilijk is een gelijkwaardige positie te verwerven tegenover de multinationale aardappelverwerkers. De meerderheid in de Tweede Kamer signaleert eveneens de marktmacht van grote bedrijven en constateert dat ‘de bagatelregeling niet in alle gevallen de oplossing kan bieden voor het organiseren van voldoende tegenmacht’. Daardoor ontstaan er onevenwichtigheden ‘die niet in het belang zijn van de consument en die het functioneren van veel kleine en middelgrote ondernemingen bedreigen’.

Op 3 juli heeft de Tweede Kamer de minister van Economische Zaken via een motie verzocht de problemen in de verschillende sectoren te inventariseren en voor 1 januari 2009 oplossingen aan te dragen. Het verzoek van de Tweede Kamer wordt gesteund door SP, PvdA, Groen Links, D66, PvdD, VVD, SGP, PVV en het lid Verdonk. De motie, de brede steun van de verschillende fracties en het onderzoek bieden de NAV mogelijkheden de problematiek van de geringe marktmacht van telers en de zeer beperkende regelgeving voor het organiseren van markmacht voor aardappeltelers effectief in de discussie in te brengen. De NAV zal niets nalaten een en ander onder de aandacht te brengen van Tweede Kamer, de ministers van EZ en LNV en de NMa. Ook zal de NAV contact leggen met andere belangenorganisaties van kleine ondernemers die tegen dezelfde beperkende bepalingen aanlopen die wellicht in een ver verleden wel adequaat waren, maar absoluut niet meer van deze tijd zijn. Zo liepen recent onder meer ook garnalenvissers, fietswinkels, melkveehouders en lelietelers aan tegen de kartelregels die multinationals de mogelijkheden bieden kleine bedrijven volledig in de houdgreep te houden. De organisatie van bollentelers (KABV) werd door de kartelpolitie op het matje geroepen toen het lelietelers opriep het lelieareaal te verkleinen in verband met een overschot.

Dat de huidige kartelregels zot zijn, blijkt uit het volgende voorbeeld. Basfood zegt in staat te zijn via satellieten de groei te meten en de omvang van de aardappeloogst nauwkeurig te kunnen voorspellen. Op Croplook Potato zijn de gegevens beschikbaar van heel Noordwest Europa. McCain, en de andere grote multinationale aardappelindustrieën, kan tegen betaling hier de gegevens van heel (Noordwest) Europa binnenhalen. Ze beschikt dan over alle opbrengstgegevens en heeft daarmee het aardappelaanbod exact in beeld. Via andere routes hebben McCain en de andere verwerkers ook de vraag exact in beeld. Met deze gegevens zijn ze perfect in staat aanbod en vraag optimaal op elkaar af te stemmen. Gezien de prijszetting van de Basfood is geen enkele teler in staat de oogstinformatie van Noordwest Europa te kopen. Gezamenlijk zouden telers de informatie wel kunnen kopen. Ook zouden ze samen de gegevens van de aardappelvraag kunnen kopen. Op deze wijze zouden telers over dezelfde informatie kunnen beschikken als de industrie en zou de machtsverhoudingen in balans zijn. Maar de NMa steekt daar een stokje voor. Ecorys: ‘Gezamenlijke inkoop van marktinformatie kan onder het kartelverbod vallen, en het (gezamenlijk) bespreken van deze gegevens.’ Met andere woorden: De NMa legt multinationals geen strobreed in de weg bij het vergaren van informatie, maar maakt het kleine ondernemers onmogelijk over dezelfde informatie te beschikken via hun belangenorganisatie. Dat is niet aanvaardbaar!, vindt de NAV.

NAV, 12 september 2008