De aardappelmarkt seizoen 2012/2013 laat zien dat een krapper aanbod resulteert in een goede prijs. Heel duidelijk is dat de (frites)aardappelprijs in Nederland vooral wordt bepaald door de aardappeloogst in de EU-5 (Duitsland, België, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland). De ervaringen van de afgelopen 15 jaar laten zien dat het areaal in 2013 zeker niet moet groeien, eerder nog iets zou moeten krimpen. Bij de huidige tarweprijzen is dat gewas een heel redelijk alternatief voor fritesaardappelen.

In 2012 is het aardappelareaal inNoordwestEuropa met bijna 6% gekrompen. Het beroerde rendement van oogst 2011 heeft daarin zeker een rol gespeeld. Was de 6% krimp voldoende om het huidige prijsniveau te veroorzaken? Nee, zeker niet. Het areaal was in 2012 is ca. 513.000 ha, het 15-jarig gemiddelde van de ha-opbrengst in de EU-5 is 46,6 ton/ha. Als we in 2012 een gemiddelde opbrengst hadden kunnen realiseren in de EU-5, dan zou de totale oogst ca. 24 miljoen ton zijn geweest. Oogst 2012 wordt geschat op ca. 21,5 miljoen ton. Uit cijfers van de afgelopen 15 jaar weten we dat een oogst van 21,5 miljoen ton aardappelen of minder een opbrengstprijs kan opleveren van rond de kostprijs. De ca. 10% lagere ha-opbrengst van dit jaar en het 6% kleiner areaal hebben geleid tot het goede prijsniveau van oogst 2012. Helaas profiteren alleen de ‘vrije aardappelen’ van de goede prijzen.
2012 is een uitzonderlijk jaar wat betreft de ha-opbrengsten. Het komt zelden voor dat in vrijwel de hele EU-5 de opbrengsten laag zijn. In vrijwel alle jaren wordt een lage ha-opbrengst in het ene gebied gecompenseerd door een hogere ha-opbrengst elders.

Kostprijs
De kosten van de teelt van fritesaardappelen stijgen in 2013. Op het gemiddelde bedrijf van ‘Frank Pieper’ stijgen de kosten van meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, loonwerk, brandstof (diesel!), energie en niet te vergeten de kosten van grond. ‘Frank Pieper’ berekent voor de teelt in 2013 op lichte grond levering af-land zijn kostprijs op 11,7 eurocent en voor de teelt op klei levering april 2014 op 16,4 eurocent. De berekening van de kostprijs vindt u op www.nav.nl onder ‘Kostprijzen en saldo’s’. Daar kunt u ook uw eigen kostprijs berekenen.
Een deel van de kostenposten zullen voor telers niet sterk van de gemiddelde bedrijfssituatie van ‘Frank Pieper’ afwijken. Er zijn kostenposten die echter wel kunnen verschillen. Zo zijn de pootgoedkosten sterk afhankelijk van het te telen ras en of men pootgoed aankoopt of zelf vermeerdert. En vooral de grondlasten kunnen erg uiteenlopen. Verder heeft de kg-opbrengst natuurlijk invloed op de kostprijs per kg.
Het kennen van de kostprijs is van belang bij de afweging of er aardappels geteeld gaan worden of een ander gewas. Ook als u een deel van de aardappelen op contract zou willen gaan telen, is het van belang om te weten hoe hoog die contractprijs zou moeten zijn voor een kostendekkende teelt. 

Saldovergelijking tarwe
Om zicht te krijgen op het rendement van aardappelen in vergelijking met dat van tarwe kunnen we kijken naar het saldo van beide gewassen. Bij een opbrengst van 9 ton en een tarweprijs van 22 eurocent en € 180, – stro-opbrengst per ha zou, bij een uitbetalingsgewicht van 47,5 ton aardappelen per ha, de aardappelen ten minste 14 eurocent moeten opbrengen om een vergelijkbaar saldo te halen als van tarwe. U kunt zelf het beste beoordelen of u die aardappelprijs denkt te kunnen realiseren aan de hand van uw eigen saldovergelijking.

Bouwplan
Bij de huidige graanprijzen ligt het voor de hand om nog eens kritisch te kijken naar het bouwplan en het aardappelareaal. Daarbij kan ook de afweging worden betrokken om het areaal intensieve gewassen wat te verminderen uit het oogpunt van bodemvruchtbaarheid. Ervaringen in Veldleeuwerik laten zien dat een groter graanaandeel de bodemvruchtbaarheid en het opbrengend vermogen van de grond ten goede komen.

Groei of krimp?
Bij de huidige graanprijzen kan het bedrijfseconomisch voor veel bedrijven interessant zijn een deel van het aardappelareaal te vervangen door graan. Als het aardappelareaal in de EU-5 nog eens 6% zou krimpen, komt het op ca. 485.000 ha. Bij een gemiddelde opbrengst van 46,6 ton/ha (15-jarig gemiddelde van de EU-5) komt de totale oogst op ca. 22 miljoen ton en dus in de buurt van het kantelpunt. Bij een dergelijk areaal kan in jaren met een opbrengst lager dan het gemiddelde een renderende prijs worden verwacht. Jaren met een meer dan gemiddelde opbrengst zullen dan waarschijnlijk een teleurstellende prijs opleveren.

Contractprijzen
Tegen deze achtergrond vindt NAV-bestuurslid Keimpe van der Heide het pleidooi van Han van de Hoek van McCain voor een groter aardappelareaal merkwaardig. Van der Heide: ‘Het huidig areaal is meer dan genoeg om aan de vraag te voldoen.’ Zou McCain soms belang hebben bij meer aardappelen om de prijs laag te houden? ‘Ik geloof dat telers en industrie allebei belang hebben bij een redelijke hoeveelheid aardappelen met faire aardappelprijzen zodat we in de toekomst een renderende aardappelteelt en een rendabele fritesindustrie in de benen kunnen houden.’ Van der Heide noemt de prijsverhoging van 20/30% voor contractaardappelen teelt 2013 een stap in de goede richting. ‘Ik beschouw het als een eerste stap in de richting van kostendekkende aardappelprijzen, maar er zullen er meer moeten volgen voor kostendekkende contractprijzen.’

NAV, 16 januari 2013