Liberalisering pachtwet leidt niet tot meer pacht, wel tot hogere pachtprijzen

Voor agrarisch gebruik van grond is het niet noodzakelijk over het eigendom van de grond te beschikken. Pacht is een goed alternatief voor eigendom. Voor de akkerbouw kan pacht aantrekkelijk zijn omdat er minder in grond geïnvesteerd hoeft te worden. Op verzoek van de NAV verduidelijkt voorzitter Piet van der Eijk van de Bond van landpachters en eigen-grondgebruikers (BLHB) de betekenis van pacht en de pachtprijsontwikkeling. 

Pacht en ook erfpacht zijn uitstekend geschikt om een akkerbouwbedrijf uit te breiden of over te nemen. Zeker in deze tijd waarin banken terughoudend zijn met financiering kan omzetting van een deel van het eigendom van grond in een pacht- of erfpachtrecht aantrekkelijk zijn om vermogen vrij te maken voor bedrijfsuitbreiding of bedrijfsovername. Daarbij heeft pacht als voordeel dat allerlei zaken, zoals de hoogte van de pachtprijs, indeplaatsstelling en melioratierecht (vergoeding voor door de pachter aangebrachte verbeteringen), wettelijk geregeld zijn. Voor erfpacht zijn slechts enkele bepalingen in het Burgerlijk Wetboek opgenomen.

Duurzaam grondgebruik
Pacht heeft zich ontwikkeld tot een duurzame vorm van grondgebruik. De pachter heeft zekerheid over de continuïteit, en de verpachter heeft een zeker rendement uit pachtinkomsten en uit waardestijging van de grond. Enerzijds is er vanuit de landbouw een grote behoefte aan extra grond tegen betaalbare prijzen, anderzijds zoeken vermogende particulieren en beleggers een veilige belegging voor hun geld. Dan zou het niet moeilijk moeten zijn om tot een evenwichtig systeem te komen. De praktijk heeft echter laten zien dat overheidsregulering daarbij onmisbaar is. Grond is in Nederland een schaars artikel waarvoor sommige boeren geneigd zijn een prijs te betalen waarbij ze niets meer verdienen. 

Sterft pacht uit?
Van de 1,8 miljoen hectare landbouwgrond in Nederland is ruim 1 miljoen hectare eigendom. Volgens de door het LEI bewerkte CBS Landbouwtelling is het totale areaal pacht inclusief teeltpacht, eenmalige pacht en geliberaliseerde pacht in de periode 2005-2010 licht gestegen tot ruim 500.000 hectare. Hiervan is 350.000 hectare reguliere pacht, de rest is teeltpacht, eenmalige pacht en geliberaliseerde pacht. Daarnaast is nog meer dan 260.000 (!) hectare op basis van overige gebruikstitels, waaronder grondgebruiksverklaringen (‘grijze pacht’), in gebruik.

Liberalisering pacht
Op pachtgebied is het zeker niet rustig. In 2007 zijn de pachtwetgeving en het systeem van pachtprijsbepaling op initiatief van (oud-) minister Veerman herzien en in sterke mate geliberaliseerd. Hoewel dat wel de bedoeling was, heeft de liberalisering van de pachtwet niet bijgedragen aan een toename van het pachtareaal en evenmin aan de afname van het areaal ‘grijze pacht’. Het is juist de ‘liberale pacht’ die de reguliere pacht wegdrukt. De inbreng van de BLHB heeft er mede toe geleid dat de pachtwetgeving binnenkort zal worden geëvalueerd.

Pachtprijsontwikkeling
In de akkerbouwgebieden van Zuidwest-, Centraal- en Noord(west)-Nederland zijn de pachtprijzen in de periode 2007-2012 vrijwel verdubbeld. Deze sterke stijging wordt door velen als problematisch ervaren, vooral omdat de extra inkomsten in een goed jaar als het ware worden overgeheveld naar de verpachter in de daaropvolgende jaren. Als voorbeeld de situatie in 2012. Met uitzondering van de Veenkoloniën werden akkerbouwers na het slechte inkomensjaar 2011 geconfronteerd met een voortzetting van de forse pachtprijsstijging van de jaren daarvoor. Dit komt vooral omdat 2010 een relatief goed akkerbouwjaar was dat in 2012 voor het eerst meetelde in de berekening van de gemiddelde grondbeloning. Samen met 2006, dat eveneens een goed jaar was, telden dus twee goede jaren in de periode 2006-2010 mee voor de pachtprijzen 2012. Het jaar 2006 telde voor de vijfde (en laatste) keer mee, waarmee al zo´n 60% van de in dat jaar behaalde ‘extra’ inkomsten 2006 naar de verpachter vloeiden. Ook dit leidt tot onbegrip en irritatie bij pachters.

In het juninummer van Genoeg is Beter wordt nader ingegaan op wat er volgens de BLHB mis is met de huidige pachtregelgeving en welke aanpassingen gewenst of noodzakelijk zijn.