In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen heeft de NAV zoals u weet een pamflet uitgebracht met tien punten over de toekomst van de akkerbouw. Dit pamflet (zie www.nav.nl) is gebaseerd op onze toekomstvisie uit 2020, aangescherpt door de gesprekken die we het afgelopen jaar hebben gevoerd met allerlei partijen om de akkerbouw heen. Dit pamflet hebben we samen met de toekomstvisie in februari aan alle politieke partijen toegestuurd die meededen aan de Tweede Kamerverkiezingen. We hebben van in totaal elf partijen een reactie gekregen, nl. BBB, CodeOranje, GroenLinks, Volt, D66. VVD, SP, CDA, JA21, SGP en ChristenUnie. Helaas hebben we geen reactie ontvangen van de andere partijen.

Vier vragen

Om te voorkomen dat partijen selectief zouden antwoorden, hebben we vier dezelfde vragen aan iedereen gesteld: 1. Wat vindt u van het pamflet; 2. Wat vindt u van onze visie op markt- en prijsbeleid en verdienmodellen; 3. Een aantal punten in het pamflet vragen om aanpassing van het overheidsbeleid, wat is daarop uw reactie en 4. Als u minister van landbouw wordt, welk van onze punten gaat u zich dan als eerste voor inzetten?

Een aantal partijen hebben meegewerkt aan een interview, de rest heeft schriftelijk gereageerd. Wat valt op als we de reacties vergelijken? Ten eerste: het markt- en prijsbeleid roept verdeelde reacties op. Redelijk voorspelbaar zijn vooral VVD en D66 voor vrijhandelsverdragen met landbouw daarin. De Groot (D66) ziet juist een kans om een nieuwe duurzame norm te stellen ook aan het buitenland. Ook Klink (VVD) en Vogelaar (JA21) zien niks in het markt- en prijsbeleid wat de NAV voorstelt. Wat we in de reacties wel merken, is dat sommigen denken dat we geen handel willen, terwijl de NAV alleen maar geen vrijhandelsverdragen wil waarin we geen eisen aan de productiewijze van importproducten kunnen stellen. Dat laatste komt overeen met de mening van Bromet (GL), die wel vrijhandelsverdragen wil maar betere dan we nu hebben. Andere partijen als BBB, SP, SGP en Volt zijn tegen landbouw in vrijhandelsverdragen, het CDA laat zich er niet over uit.

Verdienmodellen en regelgeving

Eigenlijk alle partijen zijn het met ons eens dat het inkomen van akkerbouwers omhoog moet, door een betere positie in de keten, een eerlijkere margeverdeling, betaling voor groene en blauwe diensten. Een aantal partijen noemt specifiek ook het belang van een gelijk speelveld binnen de EU. Over het GLB zijn de meningen verdeeld: een aantal partijen vindt het normaal dat de maatschappij eisen aan de bedrijfstoeslagen verbindt, een aantal partijen wil helemaal van de EU-bedrijfstoeslagen af, zoals JA21 en de SP.

Wat betreft wet- en regelgeving valt op dat alle partijen zich kunnen vinden in ons punt over sturen op doelen i.p.v. allerlei detailregels opleggen aan boeren. Dat is mooi en daar gaan we ze aan houden! BBB pleit er daarnaast voor dat er altijd een verdienmodel bij regelgeving geborgd moet zijn. Verder ondersteunen praktisch alle partijen ons pleidooi voor langdurig, integraal beleid en voor een breed gedragen akkoord over landbouw, natuur en voedsel.

Minister van Landbouw

De partijen verschillen in wat ze als minister van landbouw als eerste zouden oppakken. Zo wil BBB een Ministerie voor Platteland met een langjarig plattelandsbeleid, lagere regeldruk en een verdienmodel bij alle regels en beleidsvisies. Jan Klink van de VVD had tijdens het interview nog geen ambities als minister maar wil dat de VVD vooral uitgaat van trots op de sector en dat de positie van de boer die door wil gaan als uitgangspunt gaat gelden. Fons Janssen van Volt wil als eerste de handelsverdragen van de EU aanpakken, met name vanwege de vrije import van plantaardig eiwit. Laura Bromet (GroenLinks) wil dat de overheid naast de boeren staat en zorgt voor een verdienmodel en zou zich als eerste inzetten voor een landbouwakkoord. Zij was ook blij met het voorwerk wat de NAV op dat vlak al gedaan heeft door met ‘Jan en alleman’ onze toekomstvisie te bespreken. Ook Pieter Grinwis (ChristenUnie) zou zich als eerste voor een breed landbouwakkoord inzetten als minister. Roelof Bisschop (SGP) maakt zich al langer sterk voor een landbouwakkoord en zou als minister eerst zijn pijlen richten op een gelijk speelveld binnen de EU wat betreft gewasbeschermingsmiddelen: in elk land dezelfde regels en derogatie. Jaco Geurts en Eline Vedder (CDA) noemen twee dingen, nl. een eerlijke prijs voor de boer en een beschermde status voor vitale landbouwgronden. De SP wil een eerlijke prijs voor de boer en beloning voor groene diensten. Tjeerd de Groot (D66) zou als eerste om de tafel gaan met de sector en ketenpartijen om een standaard te ontwikkelen voor duurzaamheidsrapportages zodat het hele assortiment in de supermarkten verduurzaamt met daarbij een eerlijke prijs voor de boer.

En verder?

De NAV is tevreden over de aanpak die we dit keer hebben gekozen. In totaal zijn de interviews door ongeveer 400 individuele bezoekers bekeken, met name nadat we een mail aan onze leden hadden gestuurd er over. De zondag voor de verkiezingen waren er gemiddeld 20-40 bezoekers per uur. Ook op de verkiezingsdag zelf waren er nog zo’n 35 bezoekers. We hopen dat het mensen geholpen heeft om een keuze te maken. Er waren bij deze verkiezingen al zo veel online debatten over de landbouw, dat we hebben gemeend dat nog een debat niet veel zou toevoegen.

Maar naast het eerste doel, om akkerbouwers van informatie te voorzien bij het bepalen van hun stem, heeft het nog iets opgeleverd. Er zijn bij een aantal partijen nieuwe landbouwwoordvoerders. Zo zal Pieter Grinwis Carla Dik-Faber opvolgen bij de ChristenUnie, volgt Jan Klink Helma Lodders op bij de VVD en zijn de nieuwe partijen Volt en BBB in de Tweede Kamer gekomen. Door hen onze toekomstvisie toe te sturen en hen te bevragen over ons pamflet hebben zowel deze nieuwe landbouwwoordvoerders als degenen die al langer meedraaien onze punten al onder ogen gehad en er voor een groot deel ook al op gereageerd. Bovendien heeft het ons de kans gegeven om met hen kennis te maken. We hopen dan ook op een vruchtbare samenwerking in de komende jaren.

Tenslotte willen we natuurlijk alle gekozen volksvertegenwoordigers feliciteren en veel succes wensen. En we bedanken de vertrekkende Kamerleden met name uit de landbouwcommissie hartelijk voor hun inzet voor de sector in de afgelopen jaren.

De NAV zal het pamflet en de toekomstvisie toesturen aan de (in)formateur.