Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft op 8 april een lijvig rapport gepubliceerd getiteld ‘Grote opgaven in een beperkte ruimte. Ruimtelijke keuzes voor een toekomstbestendige leefomgeving’. Daarin zijn een paar hoofdlijnen te onderscheiden:

  1. 1. Het Rijk moet de regie nemen over de inrichting van Nederland
  2. 2. Er moet een balans zijn tussen gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde
  3. 3. Het Rijk moet zichzelf verantwoordelijk maken voor het resultaat
  4. 4. Het Rijk moet veel meer oog hebben voor draagvlak onder de bevolking

De NAV onderschrijft die principes: geen verrommeling, geen ad-hoc beleid meer, niet vanuit overheden zaken uitrollen over de leefomgeving van bewoners zonder mogelijkheid van inspraak. Maar hoewel dit rapport pleit voor integrale aanpak, vindt de NAV dat de visie in dit rapport nog verre van integraal is.

Er worden vijf thema’s besproken: ruimtelijke keuzes, klimaatadaptatie, landelijk gebied, stad en regio, regionale energietransitie. Kort samengevat: gaan we binnenstedelijk bouwen, aan de rand van steden of iedereen een huis met tuin op het platteland? Hoe besparen we op watergebruik (waarbij vooral landbouw wordt aangewezen), hoe blijven we veilig voor zeespiegelstijging en voorkomen we hittestress? Hoe krijgen we meer natuur, biodiversiteit en minder emissie (waarbij alleen landbouw wordt genoemd)? Waar moeten de zonneparken en windmolens komen?

Er worden ‘nationale opgaven’ benoemd: klimaatakkoord, biodiversiteitsherstel, KRW, kringlooplandbouw enz.. Er wordt o.a. verwezen naar de wens van de EC om 25% biologische landbouw te bereiken. De NAV vindt het onbegrijpelijk dat er nergens de meer fundamentele discussie ter sprake komt: willen we wel of niet streven naar voedselsoevereiniteit, willen we hier voor meer dan alleen Nederland de datacenters hebben, waar gebruiken we drinkwater voor? Wat betreft voedselproductie: we hebben nu al te weinig landbouwgrond om de bevolking te voeden en als we dat verminderen worden we nog meer afhankelijk van importvoedsel. Dit rapport ziet alleen het ruimtegebruik door de landbouw en niet de voedselproductie. Ergens wordt wel genoemd dat voedselproductie zal verminderen maar meer als vaststaand feit. En daarbij wordt compleet voorbij gegaan aan het feit dat de EC óók wijst op toenemende problemen met voedselproductie in Europa doordat landbouw in Zuid-Europa moeilijker wordt door klimaatverandering. Het heeft niets te maken met ‘de tweede exporteur van de wereld’ te willen zijn, maar met het feit dat wij op de vruchtbare rivierdelta van Europa zitten met een gematigd klimaat. Nergens een woord over de rol van gezond uitgangsmateriaal zoals pootaardappelen voor de wereldvoedselvoorziening. Er staat wel ergens in het rapport dat migratie wordt verwacht naar gebieden zoals Nederland waar voldoende voedsel is, er staat ook wel dat de huidige vrijhandelsverdragen de problemen vergroten, maar dat zou veel meer nadruk behoeven wat ons betreft!

Het feit dat er voor natuurinclusieve en voor biologische landbouw méér grond nodig is wordt niet genoemd. Men pleit voor een verschuiving van productie naar ‘kwaliteitslandbouw’, waarbij boeren voor groene en blauwe diensten worden betaald. Prima natuurlijk, maar willen we dan echt liever zonneweiden dan voedselproductie? En bovendien: de consumenten hebben al ruimschoots bewezen dat ze dan kiezen voor minder goed en goedkoper importvoedsel. Is dat gewenst?

‘Niet alles past’ wordt gesteld. Dat klopt. Daarom moet er eerst een fundamentele discussie worden gevoerd, met de inwoners van dit land. Want zolang we dagelijks gedachteloos vele foto’s op Instagram en Facebook plaatsen waarvoor datacenters nodig zijn, onze Wc’s doorspoelen met drinkwater, plastic rotzooi uit China met scheepsladingen tegelijk bestellen en opslaan in ‘dozen’ op industrieterreinen, tuinen compleet betegeld zijn en we blij zijn met afstandsbediening om de gordijnen dicht te doen is er meer aan de hand in dit land dan ruimtegebrek en zouden we het eerst eens over duurzaam gedrag, waarden en betrokkenheid moeten hebben.

De Volkskrant kopt dat het PBL vindt dat de landbouw grond moet inleveren. Heel selectief. Je kunt ook stellen dat het rapport zeer kritisch is over de relatie beleidsmakers – burgers en het gebrek aan inspraak. Of dat er een keuze moet worden gemaakt over hoe en waar verstedelijking moet plaatsvinden.

De NAV vindt dat voedselproductie niet als bij-product van de landbouw moet worden gezien. En waar het PBL stelt dat bodem en water het gebruik dicteren concluderen wij dat vruchtbare landbouwgrond dus behouden moet blijven voor de landbouw