In de afgelopen maanden hebben we u regelmatig bericht over de zorgen die wij hebben over het Nationaal Strategisch Plan (NSP) voor het nieuwe GLB. Onze roep om aandacht voor de akkerbouwinkomens begint vruchten af te werpen, maar onze zorgen zijn nog lang niet voorbij.

Concept Nationaal Strategisch Plan

Op 3 december heeft het Ministerie van LNV het concept Nationaal Strategisch Plan gepubliceerd. Wij hebben op 6 december een notitie over dit concept aan de Tweede Kamer gestuurd. De NAV voorziet een scherpe inkomensdaling van de akkerbouwinkomens in het nieuwe GLB. Daarvoor zijn vier oorzaken.

  1. 1. De overheveling van pijler 1 naar pijler 2 geeft een directe verlaging van de toeslag per hectare. De overheveling stijgt van 15% in 2023 naar 30% in 2027. Het bedrag voor de ecoregeling in pijler 1 blijft gelijk, dus het geld wat overblijft voor de directe bedrijfstoeslagen zal sterk dalen. De NAV erkent dat dit per motie is besloten, maar heeft wel kanttekeningen. De bedrijfstoeslagen zijn indertijd in het leven geroepen om boeren te compenseren voor de lage prijzen, voortkomend uit de omslag van markt- en prijsbeleid naar wereldmarktprijzen. Door deze prijsverlagingen en lagere marges is de schaalvergroting in een versnelling terecht gekomen. Overheveling van geld van directe betalingen in pijler 1 naar klimaat- en milieudoelen in pijler 2, hoezeer wij deze doelen ook steunen, vergroot deze problematiek.
  2. 2. Binnen pijler 1 worden bedragen afgeroomd boven de 60 ha onder de noemer Herverdeling inkomenssteun. Doel is om kleine en middelgrote bedrijven extra te steunen en grote bedrijven minder. Voor alle landbouwsectoren wordt dezelfde grens van 60 ha aangehouden. De NAV pleit er voor om per landbouwsector de gemiddelde grootte van een rendabel familiebedrijf aan te houden als grens. Tenslotte is 60 ha voor een fruitteler heel iets anders dan voor een akkerbouwer.
  3. 3. Akkerbouwers krijgen relatief weinig mogelijkheden om hun toeslagen te vergroten met geld uit de ecoregeling. In de tabel die nu in het Concept NSP staat, staan weinig mogelijkheden voor akkerbouwers. Zo missen wij niet-kerende grondbewerking/niet ploegen, precisiebemesting, precisiebespuitingen, inzet laag-risico middelen (niet hetzelfde als biologische bestrijding!), bodembeheer etc. De NAV wil uitbreiding van de ecoregeling met deze zaken en in het algemeen laagdrempelige ecoregelingen onder brons-zilver-goud voor akkerbouwers.
  4. 4. Akkerbouwers krijgen relatief weinig mogelijkheden in pijler 2. Veel geld in pijler 2 lijkt te gaan naar veenweidepeilverhoging en stikstofbufferzones, beiden veehouderij-gerelateerde zaken waar een akkerbouwer niet in mee kan delen. De NAV wil uitbreiding van de mogelijkheden voor akkerbouwers om meer bij te dragen aan klimaat- en milieudoelen en zo hun inkomen te vergroten met geld uit pijler 2. Daartoe pleit de NAV voor drie zaken. Ten eerste verhogen van het budget voor de brede weersverzekering. Dit bedrag blijft nu gelijk tot 2027 terwijl de deelname waarschijnlijk groeit. Dat heeft tot gevolg dat de subsidie per deelnemer daalt, waardoor minder akkerbouwers zullen deelnemen en het doel van grotere klimaatbestendigheid mede daardoor niet gehaald wordt. Ten tweede uitbreiding van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) areaal met name in akkerbouwregio’s. ANLb zou voor veel meer, zo niet alle boeren open moeten staan. Ten derde vergoeding van de realisatie van de eiwittransitie uit pijler 2-geld, zoals de WUR ook aanbeveelt. Nu wordt de teelt van eiwitgewassen opgenomen in de ecoregeling, mits biologisch geteeld. De vergoeding per hectare zal onder de € 100 zijn schatten wij in, met een maximale betaling uit de ecoregeling van € 100-€175/ha. De vergoeding uit de ecoregeling staat in geen verhouding tot de opbrengstderving door het niet toepassen van gewasbescherming. Bovendien is er geen markt voor biologisch geteelde bonen, wat blijkt uit het feit dat deze in 2021 meegegaan zijn in het gangbare circuit omdat er geen afnemers waren in het biologische circuit. De kostprijs voor veldbonen en andere eiwitgewassen is veel hoger dan de marktprijs. Dit is de werkelijke reden dat de teelt in Nederland niet echt van de grond komt. Dit zou kunnen worden opgelost door de eiwittransitie te vergoeden uit pijler 2-geld, gezien het feit dat eiwitgewassen goed zijn voor de klimaat-, biodiversiteits- en milieudoelen. Op die manier kan de gewenste eiwittransitie met pijler 2-geld via het GLB worden aangezwengeld.

 

Kamerdebatten en moties

Op 8 december heeft er een lang debat plaatsgevonden in de Tweede Kamer over de plannen voor het NSP. We zien dat onze zorgen bij veel Kamerleden zijn overgekomen. Veel partijen hebben er bij de minister op aangedrongen om het akkerbouwinkomen in de gaten te houden en meer mogelijkheden voor akkerbouwers in de ecoregelingen en pijler 2 te creëren. De minister heeft toegezegd dit te doen maar werd niet concreet. Onze conclusie: onze zorgen over het akkerbouwinkomen worden gehoord maar zijn nog niet weggenomen.

Op 14 december volgde een ‘tweeminutendebat’ waarin moties konden worden ingediend. Een aantal moties die belangrijk zijn voor de akkerbouw zijn aangenomen. Een motie van Van der Plas en Bisschop vraagt om het monitoren van het effect van het NSP op boereninkomens en verduurzaming. Een motie van Boswijk, Grinwis, Van Campen, Bisschop en Van de Plas vraagt meer mogelijkheden voor akkerbouwers in de ecoregelingen en pijler 2, bijvoorbeeld via ANLb, omdat akkerbouwers onevenredig worden getroffen in hun inkomen door de voorgenomen plannen. Een motie van Koekkoek, De Groot, Boswijk en Thijssen vraagt om monitoring of het NSP wel voldoende bijdraagt aan de klimaatdoelen en zo nodig het NSP aan te passen. Ook is er één belangrijke motie aangehouden, nl. die van Bisschop, Van der Plas en Eppink,  om zaken als niet-ploegen en precisielandbouw op te nemen in de ecoregelingen. Het is inderdaad merkwaardig dat deze zaken wel in de eerder gepubliceerde publieksversie stonden maar nu zijn weggevallen. Er staat nu alleen nog iets over scheuren van grasland, maar niks over niet ploegen tussen akkerbouwgewassen. We wachten op reparatie van deze vergissing!

Conclusie NAV

Als NAV zijn we blij met de aandacht van de Kamerleden voor onze zorgen. De moties laten zien dat men probeert bij te sturen. De vraag is natuurlijk in hoeverre dit zal lukken. In ieder geval blijft de NAV er op hameren dat ook in de akkerbouw een behoorlijk inkomen moet kunnen worden verdiend. Natuurlijk zien wij veel liever markt- en prijsbeleid waardoor de bedrijfstoeslagen overbodig worden, maar zolang dat nog niet is gelukt, verdedigen wij de bedrijfstoeslagen voor de akkerbouwers.

Zienswijze indienen!

Het NSP is naar Brussel gestuurd ter goedkeuring. Daarbij zijn nog geen aanpassingen gedaan t.o.v. de versie van 3 december. Tegelijk is de internetconsultatie geopend. Wij roepen iedereen op te reageren op de plannen via https://www.toekomstglb.nl/het-nsp-in-opbouw/s-mer-en-nsp-ter-inzage. U kunt reageren t/m 1 februari 2022.