De NAV is net als iedereen geschokt en woedend over de Russische invasie in Oekraïne. De situatie is uiteraard in de eerste plaats afschuwelijk voor de lokale bevolking. Ook inwoners van andere landen zullen de gevolgen ondervinden. Zo wordt er momenteel ineens weer breder gesproken over voedselzekerheid en ontstaat ook de discussie of duurzaamheid daar dan onder zal moeten lijden.

De NAV heeft op 14 maart een verklaring uitgebracht (zie www.nav.nl) waarin wij pleiten voor een einde aan de discussie ‘óf voedselzekerheid óf vergroening’. In plaats daarvan moeten beleidsmakers en sector gezamenlijk op zoek gaan naar manieren van vergroening die geen of weinig productieverlies veroorzaken. Zo zouden teeltvrije zones moeten worden ingeruild voor precisielandbouw of worden beteeld met eiwitgewassen. Kunstmest kan voor een groot deel worden vervangen door mineralenconcentraat. De N-norm uit dierlijke mest moet omhoog om de kosten te drukken. Ook pleiten wij voor terugkeer van de rode diesel en indien er een regeling komt voor gas voor glastelers zien wij die ook graag van toepassing op andere landbouwsectoren.

In de Europese Commissie is inmiddels een steunpakket van 500 miljoen vastgesteld en een vrijstelling van de verplichte braaklegging voor milieueisen. Maar let op: de precieze invulling laat nog op zich wachten. De landen zitten er verdeeld in: met name Nederland en Duitsland houden vast aan de Green Deal en Farm2Fork, andere landen onder aanvoering van Frankrijk pleiten nu vooral voor eerst focussen op voedselzekerheid. Het Europese Parlement heeft in het licht van de oorlog in Oekraïne besloten om de richtlijn over halvering van het gewasbeschermingsmiddelengebruik uit te stellen tot na de zomer.

Richtingenstrijd

Pers en NGO’s buitelen over elkaar heen om te roepen hoe schandalig de landbouw- en ‘gif’lobby de oorlog misbruiken om verduurzamingsplannen in de ijskast te zetten. WUR wordt beschuldigd van valse rapporten over de negatieve effecten van de Green Deal en Farm2Fork op de voedselvoorziening. Diverse organisaties roepen op tot het stoppen met telen van graan voor veevoer. Of tot stoppen van het telen van bloembollen. En ondertussen is de Oekraïense boer Kees Huizinga wekenlang druk geweest met het belang van voedselproductie onder de aandacht te brengen. Op verzoek van minister Staghouwer heeft de WUR twee rapporten geschreven waaruit blijkt dat op de korte termijn er geen voedselgebrek komt in de EU, maar wel stijgende prijzen. Over de effecten op termijn van langer dan zes maanden vooruit wordt nog gestudeerd.

Beleid

De NAV pleit er zoals gezegd voor om het beleid zo aan te passen dat verduurzaming niet ten koste gaat van voedselproductie en andersom. Dus geen teeltvrije zones ter grootte van de Noordoostpolder, maar de gestelde doelen bereiken met precisielandbouw en/of de teelt van granen en eiwitgewassen op die zones.

Voedselzekerheid is niet alleen een kwestie van productie maar ook van betaalbaarheid, zo stelt de WUR. De huidige stijging van kosten dreigt ofwel desastreus uit te pakken voor de boeren, ofwel sterke verhoging van de voedselprijzen te veroorzaken. De NAV vindt, dat de keten hierin haar verantwoordelijkheid moet nemen. De supermarkten, die miljarden extra hebben verdiend aan de coronacrisis moeten nu hun maatschappelijke rol pakken en marge inleveren, zodat boeren een eerlijke prijs krijgen en consumenten goede toegang tot voedsel houden.

Op haar beurt moet de overheid zich meer bewust zijn van voedselproductie als doel van landbouw. Wij hebben er al herhaaldelijk op gewezen dat voedselzekerheid als eerste doel van het GLB in het concept Nationaal Strategisch Plan volledig ondergeschikt is gemaakt aan milieu- en klimaatdoelen. De NAV pleit voor een herziening van de plannen met focus op die verduurzamingsmaatregelen die de voedselproductie ongemoeid laten. En voor steun aan gewenste ontwikkelingen, zoals financiering van de eiwittransitie uit pijler 2 van het GLB.

 Tot slot

Voor meelezende niet-NAV’ers met grotere afstand tot de landbouw een paar punten. Ten eerste: niet alle gewassen groeien overal. Grondsoort bepaalt in hoge mate wat waar groeit, niet de boer of de minister. Ten tweede: we hebben in Nederland geen overproductie maar produceren slechts voor ca. 9,6 miljoen mensen. Ten derde: niet al het Nederlandse graan is zonder meer geschikt voor brood. Ten vierde: afschaffen van de veestapel zal de akkerbouw dwingen tot meer gebruik van kunstmest. En tenslotte: grote verduurzaming ligt in de omschakeling naar een meer biobased maatschappij. Dat betekent dat ook daarvoor landbouwgrond nodig is.

De oplossing ligt wat de NAV betreft in meer integraal beleid. Juist daarom hebben wij bij de inventarisatie van de kansen voor verduurzaming in onze toekomstvisie óók voedselproductie en saldo voor de boer meegewogen. Op die manier is het niet of-of maar én-én: voedselzekerheid en verduurzaming.