Klimaat is ‘hot’ en CO2 wordt steeds ‘warmer’. Er komt meer en meer interesse voor de bijdrage van levensmiddelen aan de klimaatverandering. Voor het Productschap Akkerbouw aanleiding Blonk Milieu Advies opdracht te geven tot het maken van de carbon footprint voor tafelaardappelen en frites.

 CO2 voetafdruk of Carbon footprint is een maat voor de uitstoot van CO2 als gevolg van het gebruik van fossiele brandstoffen in het verkeer, luchtvaart, transport, productie van elektriciteit, verwarming, enz. Bij aardappelen is van belang de CO2 voetafdruk van teelt tot en met de consumptie van tafelaardappelen en frites. Voor tafelaardappelen gaat het om een CO2 voetafdruk van 570 kg CO2 equivalenten per ton. Voor frites gaat het om een voetafdruk van bijna 3.000 kg CO2 equivalenten per ton frites. De voetafdruk van frites is dus vijf keer zo groot als die van tafelaardappelen!

Consumptiefase
Als we deze producten van ‘begin’ tot ‘eind’ beoordelen dan blijkt dat het grootste deel van de voetafdruk wordt bepaald door de bereiding in de consumptiefase. Voor tafelaardappelen komt 62% van de voetafdruk voor rekening van de consumptiefase. Vooral het elektriciteitsgebruik van de oven, het aardgasgebruik bij het koken en de vaatwasmachine laten een flinke afdruk achter. Voor frites komt 67% van de CO2 voetafdruk voor rekening van de consumptiefase. Vrijwel de gehele broeikasemissie in deze fase komt voor rekening voor het elektriciteitsgebruik voor het frituren en de olie. Willen we wat doen aan het verkleinen van de CO2 voetafdruk van tafelaardappelen en frites, dan zal zeker gekeken moeten worden hoe we de consumptiefase duurzamer kunnen maken. ‘In beide gevallen is er een groot reductiepotentieel in de gebruikersfase’, stellen de onderzoekers.

Verwerking en teelt
Bij tafelaardappelen levert het transport en de verwerking een bijdrage van 9% aan de afdruk. Blijft over het aandeel van de teelt (29%, 170 kg CO2 eq per ton). De grootste emissiebronnen zijn de productie van stikstofkunstmest, lachgasemissie van de bodem door kunstmestgebruik en elektriciteitgebruik voor gekoelde opslag van consumptieaardappelen. Het reductiepotentieel van de carbon footprint zit voornamelijk in deze bronnen.
Bij frites is het aandeel van de verwerking 23%. De teelt levert een bijdrage van 10% (250 kg CO2 eq per ton). 

Duurzaam verkoopt
Zoals gezegd groeit de belangstelling voor de bijdrage van de voedselproductie aan de klimaatverandering. En natuurlijk voor de vraag hoe het duurzamer kan. Dat CO2 steeds ‘warmer’ wordt blijkt in Frankrijk bij Leclerc, een grote supermarktketen. Zij vermeldt nu onderaan de kassabonnen de totaal ingekochte CO2 van alle boodschappen die de consument heeft aangeschaft. Van een zak frites of een pak melk wordt de gehele keten doorgerekend naar een CO2 balans. Hierdoor ontstaat langzaam maar zeker een nieuw concurrentieveld. Welk pak melk of zak frites is nu duurzamer geproduceerd en is het minst belastend voor ons milieu? Een vergelijkbare ontwikkeling zien we in de strijd tussen Heineken en Bavaria: welk flesje bier heeft het minste water nodig bij het productieproces? Duurzame producten zullen de komende jaren steeds belangrijker worden. Daar komt bij dat de komende jaren de supermarktketens duurzame producten beter zullen positioneren richting de consument. 

De uitdaging
De NAV ziet de hiervoor beschreven onderzoeksresultaten als een momentopname met een uitdaging. De uitdaging is om de CO2 voetafdruk van teler tot en met consument te verkleinen. Gezien de omvang van de voetafdrukken in de consumptiefase, zal alles op alles moeten worden gezet de emissie hier fors ter verminderen. Ook de fritesindustrie kan aan de slag met het reduceren van de voetafdruk in de transport- en verwerkingsfase. Ook voor telers ligt er een uitdaging om de voetafdruk verder te verkleinen. Wat betreft bemesting zal dat niet gemakkelijk zijn aangezien er op dit vlak al veel is gebeurd. Maar in de bewaring valt nog wel wat te verdienen.
Het zou mooi zijn als we met vereende krachten de voetafdruk flink verkleinen en de aardappel nog prominenter als duurzaam voedsel kunnen presenteren. De NAV stelt voor een vervolg te geven aan het rapport van Blonk Milieu Advies met het nadrukkelijke doel het verkleinen van de voetafdruk van de totale keten van ‘begin tot eind’. Aangezien frites veel hoger scoort dan tafelaardappelen stellen we voor het vervolg hierop te richten. Bij het pilotproject zoals ons dat voor ogen staat zouden de schakels ‘teelt’, ‘transport en verwerking’ en ‘consumptie’ betrokken moeten zijn.

NAV, 2 mei 2011