De afgelopen vijf jaar hebben we zeer tegen onze zin gezien hoe de Europese Commissie de ordening van de landbouwmarkten meer en meer in handen gaf van de anonieme wereldmarkt. Het de hoogste tijd is voor herbezinning. Dat zei NAV-voorzitter Teun de Jong op 10 maart 2010 op de jaarvergadering van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond. ‘We moeten op zoek naar nieuwe eigentijdse vormen van marktordening en aanbodmanagement.’

We staan aan de vooravond van een nieuwe episode van het gemeenschappelijk landbouwbeleid in de Europese Unie. Nu er in de persoon van de heer Ciolos een nieuwe Europese landbouwcommissaris is, biedt dat ook kansen om andere, nieuwe en betere wegen in te slaan dan in het voorbije decennium is gebeurd. Kernvraag is volgens De Jong waarom er landbouwbeleid nodig is, waarom we voedselproductie niet overlaten aan een volkomen vrije markteconomie. En natuurlijk wat de doelen waren en in de toekomst zouden moeten zijn van het gemeenschappelijk landbouwbeleid.

GLB gewenst
In het verleden was de NAV, en nu nog steeds is de NAV van mening dat gemeenschappelijk landbouwbeleid noodzakelijk en zeer gewenst is. De bevolking moet verzekerd zijn van basisvoedselvoorziening, de voedselveiligheid moet worden gegarandeerd, we willen in Europa een gelijk speelveld en boeren moeten een redelijk inkomen kunnen behalen.
De basisproducten voor voedsel zijn de stapelbare producten: graan, suiker, zetmeel en eiwit. Ze zijn lang bewaarbaar en van cruciale strategische waarde. Het zijn ook de producten waarbij de individuele boer en de verkooporganisaties geen invloed op de prijsvorming kunnen uitoefenen. Het is de anonieme wereldmarkt die regeert in de Europese Unie als het gemeenschappelijk landbouwbeleid wordt uitgekleed of afgebouwd.

Herbezinning op huidige EU-koers
‘De afgelopen vijf jaar hebben we zeer tegen de zin gezien van de NAV gezien hoe de Europese Commissie de ordening van de landbouwmarkten meer en meer in handen gaf van de anonieme wereldmarkt’, betoogt de NAV-voorzitter. ‘Wij menen dat het de hoogste tijd is voor herbezinning. Herbezinning over de koers die de afgelopen jaren is ingezet. Liberaliseren klinkt mooi maar we weten inmiddels waar het toe leidt. De graanprijs is dramatisch slecht, de prijs van zetmeelaardappelen is in de mineur meegesleept, evenals die van de vrije producten zoals de industriegroenten. Wij menen dat gemeenschappelijk landbouwbeleid dringend noodzakelijk blijft, en dat voor basisgewassen en basisproducten een vorm van ordening van de markten gewenst blijft. Op basis van voorstrijdend inzicht moeten we in deze periode van economische malaise op zoek moeten naar nieuwe, eigentijdse vormen van marktordening en aanbodmanagement.’

Beleid doorgeslagen
De afgelopen decennia hebben we de grote ommekeer gezien van afgeschermde markten, met min of meer gegarandeerde prijzen zonder aanbodregulering. Dat leidde tot de overschotsituatie van begin jaren 80. Zo kon het niet verder. Voor pakhuizen produceren of met exportsubsidies tegen elkaar opbieden op de wereldmarkt is een doodlopende weg.
Maar het beleid kan ook doorslaan naar de andere kant.  De Jong: ‘We zijn nu veranderd naar een systeem waarbij voor de stapelbare producten een eerlijke wereldmarkt verondersteld wordt en de marktbescherming tot een niveau verlaagd is. Inkomensondersteuning in de vorm van bedrijfstoeslagen zijn noodzakelijk geworden. We zien dat deze vorm van landbouwpolitiek niet houdbaar is. De eerlijke wereldmarkt blijkt niet te bestaan. Ondanks alle afspraken in de WTO hanteren landen of handelsblokken beschermende maatregelen, exportverboden of subsidies onder het mom van voedselhulp. We kunnen naar de toekomst de huidige verdeling van toeslagen in Europa niet verdedigen. De graanmarkt als spil in de voedselvoorziening, lijkt nu te veel op een varkenscyclus. De volatiliteit neemt toe zeggen de experts. In alledaagse boerentaal: De prijzen schieten alle kanten op, maar vooral naar beneden. Hierdoor komt ook de voedselzekerheid voor het armere deel van de wereldbevolking in de knel en voor boeren het inkomen.
 
Nieuwe episode
De nieuwe EU-commissaris voor landbouw Ciolos heeft recent de doelstellingen voor een nieuwe episode van landbouwbeleid nog krachtig onderstreept. Eigentijdse beleidsinstrumenten zijn nodig, zo vertelde hij de Duitse landbouwminister.  ‘De aandacht van de NAV gaat onder meer uit naar stabilisatie van de graanmarkt via de koppeling met biobrandstoffen. ‘We constateren ook een enorme onevenwichtigheid in onze landbouwmarkten. Maar liefst 70 % van de behoefte aan eiwitten in de EU, halen we van elders in de wereld. Eiwit is essentieel voor mens en dier. En juist voor eiwit is de Europese bevolking in hoge mate afhankelijk van invoer uit Verweggistan. Daarbij komt ook nog dat een belangrijk deel van de invoer grote twijfels oproept over maatschappelijke en ecologische duurzaamheid. Dit allemaal, terwijl er in het Europa van de 27 voldoende productieruimte is. Dit kan en moet anders!’

LNV moet nieuwe realiteit inzien
In de discussie over het nieuwe EU-beleid is de Nederlandse overheid volgens de NAV-voorzitter zichtbaar naar de zijlijn geschoven. ‘Wellicht biedt de huidige regeringscrisis de mogelijkheid tot een herijking van de Nederlandse inzet. Wil de Nederlandse regering een serieuze gesprekspartner zijn in de Europese discussie dan zal de realiteit van vandaag in de Nederlandse standpunten beter moeten doorklinken.’

NAV, 12 maart 2010