De supermarktketens Albert Heijn uit Nederland en Delhaize uit België zijn gefuseerd en nu heeft de combinatie zijn grote leveranciers een brief gestuurd, dat men vanwege het schaalvoordeel de inkoopprijzen wil verlagen. En dat met terugwerkende kracht tot 1 januari dit jaar. Boeren en tuinders weten dat de voedselverwerkende industrie deze prijsverlagingen aan hun leveranciers (de boeren en tuinders) gaat doorberekenen.

Voedselketen niet in balans

De verschillende schakels in de voedselketen zijn niet gelijkwaardig. De duizenden en voor sommige producten zelfs miljoenen aanbieders leveren hun producten aan slechts een handjevol grote en sterke inkooporganisaties. Daardoor heeft de primaire producent al een zwakke positie en door de geregeld voorkomende overproductie voor diverse producten wordt die positie nog zwakker. Volgens de NAV is primaire producenten de ruimte geven voor productiebeheersing de enige mogelijkheid om hier echt verandering in te brengen. Wanneer het aanbod van een product krap is, kunnen onze afnemers niet meer concurreren op de laagst-mogelijke inkoopprijs, maar moeten ze concurreren op volume. Wil een afnemer zijn marktaandeel behouden of vergroten, dan moet hij wel over voldoende product kunnen beschikken. En dan kan het bieden van een hogere prijs dan de concurrent dit volume veilig stellen. Op dat moment hebben boeren en tuinders een heel andere –veel sterkere- positie in de keten.

Nationale en internationale politiek

De politici in Nederland en de EU hebben zo langzamerhand wel oog voor de zwakke positie van boeren en voor de gevolgen daarvan. Voorlopig durven ze het probleem nog niet fundamenteel aan te pakken en boeren in het beleid en de wetgeving de ruimte te geven voor productiebeheersing. De oplossing wordt gezocht in een vrijwillige gedragscode voor eerlijke handel. Hier heeft de NAV twee bedenkingen tegen:

  1. De fundamentele oorzaak van de zwakke positie van boeren is het gebrek aan mogelijkheden voor productiebeheersing. De Gedragscode kan alleen de scherpe kantjes wegnemen, maar doet niets aan het niveau van de markt.
  2. Ervaringen in het Verenigd Koninkrijk hebben al lang laten zien dat een vrijwillig systeem niet gaat werken. Daarvoor is een wettelijke basis nodig en een onafhankelijke autoriteit die op de wetgeving toeziet. De NAV noemt dit de APM, hierover is in dit blad al regelmatig geschreven.

Integratiebonus AholdDelhaize?

AholdDelhaize stelt de grote leveranciers een integratiebonus in het vooruitzicht. Die bonus betekent in de praktijk een prijskorting vanwege de te verwachten schaalvoordelen voor de leveranciers. Dus zou hier de term ’integratiemalus‘ beter passen. Wanneer de voorgenomen prijskorting van AholdDelhaize zo wordt uitgevoerd als dit nu in de media wordt voorgesteld, is dit een schoolvoorbeeld van oneerlijke handel. Een eenzijdige aanpassing van afspraken en ook nog met terugwerkende kracht! Uiteindelijk zijn de boeren en tuinders de dupe omdat zij onderaan de keten deze korting aan niemand meer kunnen doorberekenen en ook al geen voordeel hebben van de schaalvergroting van de inkooporganisatie. De NAV heeft met een ingezonden brief gereageerd op een artikel in de Volkskrant hierover. Deze brief (zie www.nav.nl) heeft veel bijval geoogst, ook bij consumenten. Ook heeft het geleid tot een interview met Keimpe van der Heide in Trouw (25/8/16).

Meldpunt

Minister Kamp trekt na de mislukte pilot met de vrijwillige Gedragscode eerlijke handel de conclusie, dat er in de agri- en foodketen geen problemen zijn. Boeren en tuinders weten wel beter! Om een beeld te geven wat er allemaal gebeurt, heeft de NAV zoals wij al eerder berichtten, op haar website een Meldpunt Oneerlijke Handelspraktijken ingericht. Hier kunnen boeren en tuinders hun ervaringen met oneerlijke handel melden. De NAV wil hier een zwartboek van maken en dat de Tweede Kamer en de minister aanbieden om te laten zien dat er wel degelijk wat aan de hand is en dat er een effectiever systeem nodig is dan zelfregulering. Hoe meer meldingen wij in ons zwartboek kunnen weergeven, hoe sterker ons verhaal wordt! Dus meldt massaal uw ervaringen met oneerlijke handel!

Conclusie

Het is mogelijk dat door het rumoer dat er inmiddels rond de integratiemalus van AholdDelhaize is ontstaan men op zijn schreden terugkeert en het voor de boeren in dit geval met een sisser afloopt. Maar dit geval maakt het wel heel erg duidelijk dat voor een Gedragscode Eerlijke Handel zelfregulering niet gaat werken. Jaco Geurts (CDA) pleit daarom voor een ‘Voedselscheidsrechter’ en bedoelt daarmee hetzelfde als de NAV met de APM. Welke naam je er aan geeft, maakt niet uit. Het is voor de NAV wel duidelijk dat er een meer dwingend systeem met een onafhankelijke autoriteit moet komen!