Toen halverwege 2021 in grote delen van de wereld de beperkende maatregelen van de coronacrisis afgebouwd konden worden, begon de wereldeconomie zich in onverwacht snel tempo te herstellen. Dit ging gepaard met een tekort aan allerlei grondstoffen, energie, arbeid en transportcapaciteit, waardoor de prijzen daarvan snel begonnen te stijgen. Er is daarmee duidelijk een einde gekomen aan de jarenlange situatie van een zeer beperkte inflatie. In de tweede helft van 2021 is de inflatie van 1,5 tot 2% per jaar opgelopen tot 6 à 7% op dit moment. Het is belangrijk dat de primaire sector niet de rekening hiervan gepresenteerd krijgt vanwege zijn doorgaans zwakke positie in de keten. Boeren moeten hun snel stijgende kostprijs kunnen doorberekenen aan hun afnemers, omdat de marges veel te smal zijn om daar zelf een deel van op te vangen.

Fritesaardappelen als voorbeeld

De Werkgroep Consumptieaardappelen van de NAV maakte eind 2021 weer een inschatting van de te verwachten kostprijs van consumptieaardappelen voor seizoen 2022. Bijna alle inputs voor dit gewas zullen flink in prijs stijgen, met elektriciteit, dieselolie en kunstmest als uitschieters. Onder aan de streep kwam de WCA op een stijging van de kostprijs met ca. 15%. Vorig jaar zijn de meeste contractprijzen ongeveer een cent gedaald, terwijl de kostprijs zeker niet gedaald was. De WCA stelt dat die verlaging natuurlijk gecompenseerd moet worden en als we twee keer beregenen meenemen, dan zouden de contractprijzen met 5 cent/kg moeten stijgen. De eerste contractprijzen die bekend werden waren ca. 2,5 cent hoger. Later hebben diverse industrieën er nog een schepje bovenop gedaan, maar verder dan 3,5 cent komen ze niet. De NAV is bang dat dit voorbeeld van de fritesaardappelen voor veel producten op zal gaan. Het gaat een enorme uitdaging worden om de gestegen kosten uit de markt terug te kunnen verdienen.

 Supermarkten staan op de rem

Er verschijnen steeds meer berichten in de pers over de prijsoorlog tussen de supermarkten en hun leveranciers. De voedingsmiddelenindustrie wil de prijsstijgingen waarmee zij geconfronteerd worden doorberekenen in de prijzen aan hun afnemers. De supermarkten willen de stijging van de prijzen naar de consument beperkt houden en gaan niet akkoord met de voorgestelde prijzen. Die strijd gaat zo ver dat supermarkten sommige producten uit de schappen halen. Dit was bijvoorbeeld het geval bij Albert Heijn die Nestlé producten uit de winkel haalde. Inmiddels lijkt er wel weer overeenstemming te zijn tussen de twee partijen. En juist dat maakt de NAV argwanend. Want als de prijs van de betreffende producten toch wat minder hoog wordt dan voorgesteld en eigenlijk lager is dan zou moeten, gaat Nestlé dit dan niet verhalen op zijn leveranciers?

Jumbo en HAK

Een bekende reclameslogan is ‘Ervaringen uit het verleden zijn geen garantie voor de toekomst’. En dat klopt, maar je kunt wel leren van ervaringen uit het verleden.

Een aantal jaren geleden hadden Jumbo en HAK ook een meningsverschil over de prijs van HAK producten, die volgens Jumbo te hoog waren. Toen verdwenen de HAK producten bij Jumbo uit de schappen. Na een aantal weken kwamen de beide partijen tot overeenstemming en werd het geschil bijgelegd. De NAV begon zich toen zorgen te maken dat de telers wel eens de rekening gepresenteerd zouden kunnen krijgen van deze overeenstemming. En inderdaad, na een aantal weken kregen de HAK-telers een brief van het bedrijf, dat de overeengekomen contractprijzen helaas niet meer marktconform waren en verlaagd moesten worden. Als de telers het hier niet mee eens waren konden ze het contract ontbinden en waren ze weer vrij. Maar dit kwam zo laat in het voorjaar, dat het voor de telers eigenlijk niet meer mogelijk was een andere invulling van het voor de conserven bestemde perceel te vinden.

Wat leren we uit het verleden?

Het is natuurlijk niet te zeggen dat het voorbeeld hierboven van Jumbo en HAK ook symptomatisch is voor wat er de komende tijd gaat gebeuren. De situatie rond de contracten van fritesaardappelen stemt niet helemaal gerust. De supermarktketens en de voedingsmiddelenindustrie zaten de afgelopen jaren tijdens de coronapandemie aan de goede kant van de economie en hebben miljarden verdiend. En dan kan het niet zo zijn dat deze bedrijven de smalle marge van de primaire sector verder uithollen om de kostenstijging voor de consument te beperken. We zullen als NAV de komende tijd de ontwikkelingen nauwkeurig volgen.

Natuurlijk is de sterk toenemende inflatie een probleem, vooral voor de mensen met een smalle beurs. Maar dat is een maatschappelijk probleem en dat moeten we ook met zijn allen oplossen.