Het mestbeleid is een complex iets wat voor de akkerbouw vooral wordt bepaald door de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Nitraatrichtlijn met de bijbehorende actieprogramma’s. De KRW omvat drie soorten doelen: chemische doelen voor oppervlaktewater (hele EU hetzelfde), ecologische doelen voor oppervlaktewater en doelen voor grondwater. Brussel gaat uit van ‘one out, all out’, d.w.z. dat als één van de zaken niet goed is of één van de stoffen boven de norm is, het water wordt afgekeurd. De Nitraatrichtlijn gaat om nitraat in grondwater en om eutrofiëring (vermesting) van oppervlaktewater. De Nitraatrichtlijn en de actieprogramma’s zijn middelenvoorschriften, de KRW schrijft alleen de doelen voor. Elke vier jaar moet volgens de Nitraatrichtlijn de nitraatrapportage worden ingediend over de voortgang van de waterkwaliteit. Dit zal later dit jaar weer gebeuren. In de EU wordt inmiddels ook gesproken over het evalueren en zo nodig aanpassen van de Nitraatrichtlijn.

NV-gebieden

Inmiddels hebben we ook te maken met NV-gebieden. In sommige gebieden in Nederland zit nog te veel stikstof en fosfaat in het water. Dit noemen we met nutriënten verontreinigde gebieden (NV-gebieden). Hier zijn extra maatregelen nodig om de waterkwaliteit te verbeteren. Zo geldt hier bijvoorbeeld in 2024 een 5% lagere stikstofgebruiksnorm. De verlaging van de stikstofgebruiksnorm in 2024 is een eerste stap. In 2025 gaat de norm verder omlaag voor alle NV-gebieden naar 20% lagere stikstofgebruiksnorm. Een korting van 20 procent vraagt om nog meer maatwerk. De stikstofgift zal meer ingezet moeten worden met behulp van precisiebemesting, maar dat lost niet het hele probleem op.

Het aanwijzen van de NV-gebieden was onderdeel van de afspraken met de Europese Commissie om de derogatie voor melkveehouders niet per direct te stoppen. De NAV heeft direct na de aanwijzing fel geprotesteerd bij toenmalig minister Adema tegen het verlagen van de gebruiksnormen in deze NV-gebieden. Bij de aanwijzing is totaal geen rekening gehouden met de inmiddels ingevoerde maatregelen zoals bufferstroken en de verplichte braak in het GLB en werden oude cijfers gebruikt om het aandeel van de landbouw te bepalen. Ook hoeft maar een klein deel van het stroomgebied vervuild te zijn om het hele stroomgebied aan te wijzen als NV-gebied. Minister Wiersma heeft inmiddels aangegeven dat zij bezig is om recentere data boven water te krijgen. Ook wil zij, anders dan haar voorgangers, niet heel Nederland aanwijzen als kwetsbaar gebied. Dat kost alleen wel tijd. Juist de nu boven het hoofd hangende verlaging met 20% baart veel akkerbouwers zorgen. Een korting van 20 % op de huidige stikstofnorm gaat behoorlijk ten koste van de opbrengst. Daarnaast ontstaat het risico dat gewassen bij suboptimale bemesting vatbaarder worden voor ziekten en plagen.

Binnenkort verschijnt de evaluatie van het mestbeleid. De NAV zal hier kritisch naar kijken. We verwachten u volgende maand hierover te kunnen berichten.

Doelsturing

Het consortium voor het 8e Actieprogramma waar de NAV deel van uitmaakt pleit voor een omslag naar doelsturing in plaats van alle generieke beperkende maatregelen. De leden van de BO Akkerbouw hebben gezamenlijk hierover een petitie aangeboden aan de leden van de vaste Kamercommissie voor LVVN. Ook onze voorzitter Adrie Vermeulen was hierbij.

Minister Wiersma heeft bijna tegelijkertijd een Kamerbrief gestuurd, waarin zij uiteenzet hoe zij de omslag naar doelsturing wil maken. Inderdaad is voor akkerbouw bemesting en waterkwaliteit als eerste onderwerp uitgekozen. De verdere uitwerking zal het consortium samen met het ministerie doen. Een eerste aanzet is al gegeven in de maatwerkaanpak in het 7e Actieprogramma.

Conclusie NAV

Door de brede aanwijzing van NV-gebieden door het vorige kabinet zitten akkerbouwers in die gebieden nu met de gevolgen. Daarnaast zijn we door de nieuwe fosfaatindicator ook al plaatsingsruimte kwijtgeraakt. We hebben over dat laatste een gesprek aangevraagd met het ministerie, want er is een wetenschappelijke onderbouwing van onze bezwaren die tot nu toe wordt genegeerd. Al met al vindt de NAV dat alle beperkingen grote risico’s geven voor de gewassen. Dat kan niet de bedoeling zijn.