Het areaal consumptieaardappelen in 2010 is in EU-5 nagenoeg gelijk aan areaal 2009. De gemiddelde ha-opbrengsten lijken in de richting te gaan van de laagste opbrengst in de afgelopen 15 jaar of zelfs nog lager. Dat biedt uitzicht op betere aardappelprijzen dan in de afgelopen drie jaar. Veel hangt echter nog af van de werkelijke ha-opbrengsten en de kwaliteit in Groot Brittannië, Frankrijk, Duitsland, België en Nederland.

Begin juli publiceerde de NAV de eerste inschatting van de aardappelmarkt 2010 op basis van de toen bekende areaalgegevens en de inschatting van de gemiddelde opbrengst per ha op basis van gegevens over de afgelopen 15 jaar en de stand van de gewassen in de vijf landen. Eind augustus heeft de NAV een update gemaakt van de aardappelmarkt 2010.

De vraag
Allereerst de vraag naar consumptieaardappelen: er is geen reden om de inschatting van de vraag oogst 2010 te wijzigen. De vraag in EU-5 zal ongeveer gelijk zijn aan voorgaande oogstjaren. De ervaring van seizoen 2006 heeft geleerd dat een hogere prijs (bijv. 15 cent) geen vermindering van de vraag tot gevolg hoeft te hebben. Afgelopen jaar is er vooral door de Belgische industrie veel frites in Zuid-Amerika afgezet, waarbij de Amerikaanse collega’s weg werden geconcurreerd. Deze concurrentie was vooral mogelijk door de extreem lage aardappelprijs aan het begin van oogst 2009 en de lage tarieven voor containervervoer. Bij een (veel) hoger prijsniveau van zowel aardappelen als containervervoer dit jaar, valt te verwachten dat een deel van de afzet naar Zuid-Amerika kan wegvallen. Daartegenover staat wellicht een grotere vraag uit gebieden waar tekorten ontstaan door de extreme weersomstandigheden deze zomer in bepaalde regio’s (bijvoorbeeld delen van Oost-Europa). Hierbij moet worden aangetekend dat Oost-Europa gewend is om tegen lage prijzen te kopen. Al met al zal de vraag naar aardappelen op een vergelijkbaar niveau liggen als in 2009.

Areaal
Voor de meeste landen zijn nu redelijk betrouwbare areaalcijfers bekend. We zien een forse groei van areaal consumptieaardappelen in België, een toename in ons eigen land (vooral op de zandgronden), een klein plusje in Frankrijk en een krimp van het areaal in Duitsland en Groot Brittannië. Al met al komt het areaal in EU-5 uit op ca. 500.000 ha, vrijwel gelijk aan 2009.

Opbrengst
Uit de diverse landen beginnen ook de resultaten van proefrooiingen binnen te druppelen. Hieruit blijkt een en dezelfde lijn: de opbrengstschattingen 2010 zijn fors lager dan oogst 2009. Dit komt enerzijds doordat gemiddeld genomen bijna twee weken later is geplant, en anderzijds door het koude weer in het begin van de groeiperiode gevolgd door een periode van half juni tot begin augustus van droog en vooral zeer warm weer. Nu in augustus vrijwel overal meer dan genoeg water is gevallen, is de vraag of het gewas nog in staat is de opgelopen achterstand (deels) in te halen.
In alle landen van de EU-5 zijn opbrengsten gemeten die medio augustus 10 tot 20% lager liggen dan medio 2009. En overal wordt doorwas gemeld in een aantal regio’s en in een aantal rassen. Een deel van de gemiddeld 15% groeiachterstand kan nog worden ingelopen. Immers in 2009 was door de warme en droge periode augustus / september de nagroei extreem laag. Al met al is het goed mogelijk dat de gemiddelde ha-opbrengst in de EU-5 in 2010 zeker 10% lager is dan die in 2009. In 2009 lag de gemiddelde opbrengst in de EU-5 met 46,0 ton vrijwel op het 15-jarig gemiddelde. Met 10% minder zou de opbrengst in 2010 op 41,4 ton per ha uitkomen. Hiermee kan de opbrengst dit jaar beduidend lager uitkomen dan ooit in de laatste 15 jaar. De laagste was 42,3 ton. Let wel, de gemiddelde ha-opbrengst van 41,4 ton is berekend met de best mogelijke gegevens die nu beschikbaar zijn. Echter het is historisch gezien wel een extreem laag gemiddelde.

Prijsverwachting
Als we de geschatte gemiddelde ha-opbrengst in EU-5 vermenigvuldigen met het areaal 2010, dan komen we uit op een totale oogst in de EU-5 van 20,8 miljoen ton aardappelen. Analyseren we de resultaten van de afgelopen 15 jaar van de totale oogst en de gerealiseerde prijzen, dan zouden we dit seizoen uitkomen op gemiddeld 12-13 eurocent. Deze prijs is afgeleid uit de opbrengst/prijsgrafiek die de NAV de afgelopen vier jaar heeft gehanteerd en die telkens heel dicht bij de uiteindelijke prijzen blijkt te zitten. De invloed van doorwas is nog lastig in te schatten. We weten wel dat de mate van doorwas een enorme verscheidenheid vertoont: 0 tot 75% van de knollen is aangetast. We weten ook uit het verleden dat de invloed van doorwas op het eindresultaat een enorme verscheidenheid vertoont: van zeer negatief tot vrijwel geen invloed, zelfs een positieve invloed is mogelijk. Verder weten we van oogst 2006 dat de verwerkende industrie aardappelen met een owg van ver onder de 360 gram nog kan verwerken.

Omslagpunt
Met een hoeveelheid van 20,8 miljoen ton zitten we in de buurt van een omslagpunt in de aardappelmarkt. We weten dat de verwerkende industrieën gezamenlijk een meer dan voldoende capaciteit hebben en in een enorme concurrentieslag met elkaar zijn verwikkeld op de verkoopmarkt. Die concurrentie gaat vooral op prijs. Wanneer er voldoende aardappelen beschikbaar zijn, concurreren onze afnemers bij de boer met elkaar op de laagst mogelijke inkoopprijs. Op het moment dat het de vraag is of er wel voldoende grondstof beschikbaar is, gaat de concurrentieslag bij de boer ook om volume. Men moet aardappelen hebben om aan zijn verplichtingen te kunnen voldoen. En dat heeft uiteraard een positieve invloed op de verkoopprijs voor telers. Dit jaar zitten we veel dichter bij dat kantelpunt dan de afgelopen drie jaar.
Al met al verwacht de NAV voor telers een gemiddelde opbrengstprijs rond of boven de kostprijs. Hierbij wordt aangetekend dat aardappelen van goede kwaliteit en lengte aanmerkelijk meer op kunnen brengen dan korte aardappelen van matige kwaliteit. De kostprijs oogst 2010 ligt bij een netto ha-opbrengst van 47,5 ton (gemiddeld over 10 jaar) voor levering april 2011 op het voorbeeldbedrijf van Frank Pieper op 15,1 eurocent (excl. BTW).

Onzekerheid
De komende weken en maanden probeert de NAV de omvang en kwaliteit (o.a. invloed doorwas)nauwkeuriger in beeld te krijgen. Voor een goede planning van de afzetstrategie heeft een ondernemer niets aan geruchten en wilde verhalen. Hierbij herinneren we aan de verhalen van vorig jaar dat 20 tot 25% van de oogst niet bruikbaar zou zijn door blauw. Uiteindelijk zat die extra uitval in de buurt van de 4 %. Alleen een gedegen kennis van de feiten helpt om goede beslissingen te nemen.

NAV, 6 september 2010